Toelichting baten en lasten op hoofdlijnen

De analyse van de afwijkingen tussen de begroting na wijziging en het overzicht van baten en lasten is in het jaarverslag opgenomen. Deze analyse is per programma opgenomen in de programmaverantwoording en maakt onderdeel uit van de jaarstukken.

Resultaat 2024
Het resultaat ten opzichte van de bijgestelde begroting bedraagt € 49,9 mln. voordelig. Dit is 1,4% van de totale uitgaven (€ 3,6 mld.) over 2024. 

Een uitgebreide analyse van de behaalde beleidsresultaten en financiële resultaten is in hoofdstuk 2 van deze programmarekening opgenomen. In deze paragraaf wordt het jaarrekeningresultaat per programma in hoofdlijnen toegelicht.

Programma 1 Gemeenteraad                      € 0,7 mln. (V)
Het positieve resultaat binnen dit programma wordt hoofdzakelijk verklaard door lagere personeelslasten binnen de GAD en de griffie en onderbesteding bij de Rekenkamer. Het niet direct kunnen aantrekken c.q. vervangen van medewerkers heeft in 2024 geleid tot lagere salariskosten dan aanvankelijk begroot.

Programma 2 College en bestuur                      € 0,2 mln. (V)
Het voordeel op het programma wordt grotendeels verklaard door een voordeel bij verkiezingen.

Programma 3 Duurzaamheid, milieu en energietransitie             € 1,0 mln. (V)
Door vertraging in de uitvoering van het project Walstroom en de latere oplevering van de elektrische voertuigen aan HMS is een voordeel behaald van € 1,3 mln. Daarnaast zijn er kleine voor- en nadelen van per saldo € 0,3 mln. negatief.

Programma 4 Openbare orde en Veiligheid                € 1,1 mln. (V)
Gemeente Den Haag betaalt het functioneel leeftijdsontslag van onze oud-gemeente brandweermensen. Dit gebeurt op basis van een voorschotbetaling aan de Veiligheidsregio Haaglanden. Door gewijzigde wet- en regelgeving was dit jaar het voorschot hoger dan de werkelijke lasten. Hierdoor is een voordeel ontstaan van € 0,7 mln. Op de overige onderdelen van het programma is per saldo een voordeel van circa € 0,4 mln.
 
Programma 5 Cultuur en bibliotheek                   € 1,8 mln. (V)
De lasten voor het onderhoud van culturele accommodaties zijn lager uitgevallen. Dit komt voor een groot deel door het aanpassen van de volgorde waarin de werkzaamheden zijn gepland, de samenhang van onderhoud en verduurzaming en het uitblijven van de ondertekening van een intentieverklaring voor verduurzaming.

Programma 6 Onderwijs                      € 6,6 mln. (V)
Op onderwijshuisvesting is een voordeel van € 4,8 mln. ontstaan als gevolg van vertraging in projecten die gedekt worden uit de reserve Duurzame onderwijshuisvesting. Daarnaast is er een voordeel van € 0,8 mln. op onderwijsbeleid doordat de baten (specifieke uitkering) op dit programma binnenkomen, maar een deel van de lasten (overhead) onderdeel uitmaakt van programma 16. Het overige voordeel van € 1,0 mln. wordt voor € 0,6 mln. verklaard door lagere vaststellingen van subsidietoekenningen over voorgaande jaren en voor € 0,8 mln. door voordelen op leerlingzaken als gevolg van onderbesteding op personeel en ICT en € 0,4 mln. nadeel op leerlingenvervoer.
 
Programma 7 Werk en inkomen                      € 10,4 mln. (V)
Het voordelig resultaat van het programma kent drie oorzaken:

• Op de BUIG is een voordeel van € 12 mln. opgetreden. Dit komt enerzijds doordat de rijksbijdrage € 18 mln. hoger is dan waar rekening mee werd gehouden. Daartegenover staat dat de kosten voor de BUIG € 6 mln. hoger zijn dan begroot. Dit komt met name door hogere apparaatslasten en door gestegen uitkeringslasten.
• Op werkgelegenheidsprojecten is een nadeel van circa € 3 mln. ontstaan. Dat komt omdat we meer kosten hebben gemaakt in programma’s die gericht zijn op mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt zoals het programma loonkostensubsidie. Deze programma’s worden gedekt uit daarvoor bedoelde reserves maar, de programma’s hebben zich sneller ontwikkeld dan begroot. De tekorten kunnen met de bedoelde reserves worden gedekt. Onderliggende oorzaak is vooral dat, door de lage werkloosheid, de doelgroep die een relatief grote afstand tot de arbeidsmarkt heeft een groter beroep op deze voorzieningen heeft gedaan dan verwacht.
• Op de overige onderdelen van het programma is per saldo een voordeel van circa € 1,4 mln.

Programma 8 Zorg, welzijn, jeugd en volksgezondheid             € 15,1 mln. (N)
Het tekort op Jeugdhulp is € 15,4 mln. Het onderliggende tekort is € 29 mln. wat voor € 14 mln. is gedekt door inzet van de programmareserve van programma 8. De herkomst van het tekort en de kostenbeheersingsmaatregelen zijn uitgebreid beschreven in de commissiebrief ‘Ontwikkelingen jeugdhulp’ (RIS318282). Gemeenten zijn vanaf 2019 in gesprek met de rijksoverheid om te komen tot een kwalitatief beter en financieel houdbaar stelsel van jeugdzorg. In het adviesrapport ‘Groeipijn’ van de Deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd (commissie Van Ark) is geconcludeerd dat een deel van de maatregelen niet realistisch is en dat gemeenten extra gecompenseerd moeten worden. Dit heeft in de voorjaarsnota van het Rijk geleid tot incidentele compensatie; een structurele oplossing is er nog niet. Op de overige onderdelen van het programma is per saldo een voordeel van circa € 0,3 mln.

Programma 9 Buitenruimte                               € 8,8 mln. (N)
De belangrijkste oorzaken voor het tekort van € 8,8 mln. zijn:

• Een nadeel van € 2 mln. doordat er een groter beroep is gedaan op de nadeelcompensatie.
• Een nadeel van € 1,1 mln. door een herstelactie binnen de onregelmatigheidstoeslag.
• Een nadeel van € 1,7 mln. dat is ontstaan door meerkosten als gevolg van het verleggen van een kabel. Dit is de uitkomst geweest van een juridisch geschil over deze kabel.
• Een nadeel van € 6,3 mln. door kostenstijgingen van materiaal en werkzaamheden, het inlopen van achterstanden en uitvoeren van werkzaamheden die niet (volledig) begroot waren.
• Een voordeel van € 2,3 mln. binnen de exploitatieprojecten van het meerjarenprogramma kunstwerken (MJPK).

Programma 10 Sport                         € 0,5 mln. (V)
Het resultaat op het programma bestaat uit een voordeel van € 1,4 mln. op topsportbeleid en activering door lagere vaststellingen van subsidietoekenningen van voorgaande jaren en lagere subsidie uitgaven rondom sportstimulering. Daarnaast is er een nadeel van per saldo € 0,9 mln. onder andere vanwege een inhaalslag op onderhoudsprojecten sportaccommodaties.

Programma 11 Economie                      € 2,0 mln. (V)
Organisaties kunnen onder voorwaarden een tegemoetkoming krijgen in de vestigingskosten vanuit de gemeentebrede reserve Internationaal en werving. Vanwege langdurige (internationale) besluitvormingsprocessen duurt het soms langer dan verwacht voordat organisaties voldoen aan de voorwaarden van deze tegemoetkoming. Afgelopen jaar is daarom € 1,1 mln. nog niet besteed. De uitbetaling volgt zodra organisaties hebben voldaan aan de voorwaarden. De middelen blijven beschikbaar in de reserve Internationaal & Werving voor dit doel. Verder is er voor de Winkelstraten Schilderswijk-Transvaal € 0,8 mln. minder uitgegeven dan begroot. Het opstellen van het programmaboek heeft meer tijd gekost, waardoor in 2025 kan worden gestart met de uitvoering.

Programma 12 Mobiliteit                      € 14,7 mln. (V)
Het voordeel op het programma kent een aantal oorzaken: 

• Op de activiteit parkeren is een voordeel van € 9,7 mln. opgetreden. Dit voordeel wordt voor € 7,9 mln. verklaard door lagere lasten vanwege het uitstellen van uitbreidingen van gebieden met betaald parkeren en het niet of later invullen van vacatures die samenhangen met parkeeruitbreidingen. Ook leidt de inzet van refurbished parkeerautomaten en het plaatsen van automaten met zonnepanelen tot een lastenbesparing. Daarnaast is er een voordeel € 2,9 mln. door o.a. vertraging van diverse projecten uit 'Programma Kust' en 'Parkeren deelmobiliteit' en de sluiting van de KJ-stalling. Daartegenover is er sprake van een nadeel van per saldo € 1,1 mln. dat voornamelijk wordt verklaard door incidentele betaling voor het beheer en onderhoud voor de exploitatie van de stallingsgarages.
• Daarnaast is er een voordeel van € 5,2 mln.  op openbaar vervoer en verkeer dat grotendeels wordt verklaard door temporisatie bij de planuitwerking HOV-verbinding.  

• Op overige onderdelen van het programma is per saldo een nadeel van  € 0,2 mln..

Programma 13 Stadsontwikkeling en wonen                € 16,1 mln. (V)
Het resultaat op programma 13 bestaat uit één nadeel en diverse voordelen. Bij de omgevingsvergunningen (bouwleges) is sprake van een nadeel van € 11,4 mln. Door minder aanvraag van (grote) bouwvergunningen, en door de veranderingen die de omgevingswet met zich meebrengt, vallen de inkomsten voor de bouwleges lager uit.

Naast dit nadeel zijn er verschillende voordelen op het programma. De belangrijkste zijn:

• Op het voeren van grondexploitaties heeft Den Haag in 2024 een voordeel van per saldo € 7,8 mln.  behaald. Dit voordeel wordt onder andere verklaard door:

• Tussentijdse winstnemingen op de grondexploitaties Kijkduin, Trekvliet, Eenheidsbureau Politie, One Milky Way, Deelplan 20 en Juliana van Stolberg, dit levert per saldo een voordeel op van € 6,0 mln.
• Een voordeel op de afgesloten Grondexploitaties per saldo € 1,9 mln. Het betreft de grondexploitaties Laakhaven Hollands Spoor, van Klingeren en Oude Middenweg.
• Diverse andere voor- en nadelen binnen de grondexploitaties die optellen tot € 0,1 mln. negatief.

• Een voordeel op Wonen van € 6,7 mln. Door vertraging in de uitvoering van projecten uit de verschillende tranches van het Urgentieprogramma betaalbare woningbouw (€ 5,4 mln.) en door vertraging in de uitvoering van het doorbraakplan (€ 1,4 mln. Op overige onderdelen is per saldo een nadeel van € 0,1 mln.
• Ook is er een voordeel van € 9,8 mln. ontstaan door vertraging in de uitvoering van projecten voor de gebiedsontwikkelingen (€ 4 mln.) en door een vrijval uit de gevormde voorziening kapitaalverstrekking voor Wijkontwikkelingsmaatschappij Den Haag Zuidwest (€ 4,8 mln.). Op overige onderdelen is per saldo een voordeel van € 1,0 mln.
• Verder is er op het programma een voordeel van € 3,1 mln. dat verband houdt met een voordeel op faciliterend grondbeleid (€2,0 mln.), toezicht en handhaving (€ 0,8 mln.) en kernregistraties (€ 0,3 mln.).

Programma 14 Stadsdelen, integratie en dienstverlening             € 9,3 mln. (V)
Het resultaat op het programma wordt voor € 3,6 mln. verklaard door een voordeel op apparaatslasten bij de afdelingen Burgerzaken, Callcenter en Online. Doordat een deel van de vacatures pas in de tweede helft van het jaar ingevuld is en een deel überhaupt moeilijk in te vullen is, is een deel van het budget onbenut gebleven. Daarnaast was er sprake van hogere interne doorbelastingen als gevolg van meer verkeer op de social media kanalen, meer binnenkomend telefoonverkeer, chats en e-mails.

Aanvullend hierop zijn er binnen het programma voordelen op leefbaarheid en bewonersparticipatie (€ 1 mln.), de regiodeal Zuidwest (€ 1,4 mln.) en de investeringsgebieden (€ 0,5 mln.). Daarnaast is er een voordeel op het budget voor integratie, doordat door wijziging van de locatie de plaatsing van het monument voor het slavernijverleden is vertraagd (€ 1 mln.) en zijn de inkomsten bij het welzijnswerk hoger dan begroot, door extra opbrengsten uit verhuur en een subsidie van de provincie (€ 1 mln.). Op de overige onderdelen van het programma is per saldo een voordeel van € 0,8 mln. gerealiseerd.

Programma 15 Financiën                      € 1,6 mln. (V)
Het resultaat op programma financiën bestaat uit diverse voor- en nadelen:

• Doordat er minder is onttrokken dan begroot vanuit de gemeentebrede reserves is er een nadeel op dit programma van € 30,0 mln. Hiertegenover staan ook lagere lasten binnen de betreffende beleidsprogramma’s, waardoor het effect op het resultaat van de gemeente nul is.
• Er is een incidenteel voordeel van ruim € 18 mln. op de gemeentefondsuitkering. Dit voordeel is veroorzaakt door mutaties uit de september- en decembercirculaire, die door het moment van publiceren niet meer in de begroting konden worden verwerkt. De grootste mutatie betreft de vrijval van het btw-compensatiefonds (€ 17 mln.).
• In 2024 heeft het Rijk versneld de BBP-systematiek ingevoerd. Naar aanleiding van deze wijziging zijn de ramingen van de accressen van het gemeentefonds opnieuw doorgerekend tegen deze nieuwe systematiek. Hierbij bleek de accresreservering voor 2024 incidenteel te hoog te zijn; dit deel is daarom niet ingezet en valt vrij in het resultaat. Dit resulteert in een voordeel van € 8,5 mln.
• De rente-inkomsten zijn ruim € 3,3 mln. hoger dan begroot, doordat het bedrag dat we als gemeente in het kader van het schatkistbankieren bij het Rijk wegzetten, hoger is geweest dan begroot.
• De parameters onderliggend aan de voorziening spaarverlof zijn geactualiseerd. Op grond hiervan kon er € 1,7 mln. uit deze voorziening vrijvallen.
• Op de overige onderdelen van dit programma is een voordeel van in totaal € 0,1 mln. ontstaan.

Programma 16 Overhead                      € 7,9 mln. (V)
Binnen het programma overhead is sprake van een voordeel van € 10,6 mln. op de centrale bedrijfsvoering.

• Voor € 6,2 mln. komt dit door o.a. vertraging in de uitvoering van verschillende projecten als gevolg van krapte op de arbeidsmarkt waardoor onvoldoende capaciteit georganiseerd kon worden en externe partijen die niet tijdig kunnen leveren. Het gaat onder andere om de Cloud transitie van het datacenter, het opstarten van het programma Modernisering Bedrijfsvoeringssystemen, het verbeterplan voor Informatiebeheer en onderhoudsprojecten op ambtelijke huisvesting.
• Daarnaast is op de facilitaire dienstverlening een voordeel van € 2,6 mln. ontstaan door o.a. een meerjarige afrekening naar een aantal VVE’s, verhuur van ambtelijke huisvesting aan externen en een onderbesteding op o.a. onderhoud, schoonmaak, technische en fysieke beveiliging.
• Door een algehele daling van de energietarieven is een voordeel ontstaan van € 1,5 mln.  Op de overige onderdelen is per saldo een voordeel van € 0,3 mln.

Tegenover dit voordeel is er sprake van een nadeel van € 2,8 mln. op Overhead Primair proces dat voornamelijk verklaard wordt door overhead voor SZW. Dit hangt samen met de hogere apparaatslasten die op programma 7 zijn toegelicht. Op de overige onderdelen van het programma is per saldo een voordeel van € 0,1 mln. opgetreden.

Saldo financieringsfunctie
Het saldo van de financieringsfunctie bestaat uit:

• de betaalde rentelast over de aangegane leningen en over de aangetrokken middelen in de rekeningcourant;
• de ontvangen rentebaten over de uitzettingen;
• rentebaten (negatieve rentelast) van de interne financiering van de materiële en financiële vaste activa;
• financiering van kapitaalstortingen aan verbonden partijen;
• dividenden van de verbonden partijen; en
• administratiekosten van de personeelshypotheekportefeuille en beheerfee vermogensbeheerder van de obligaties (voorheen Fonds Uiver).

In de paragraaf Financiering zijn de grootste resultaten toegelicht. Daarnaast zijn de renteonderdelen ook opgenomen in het renteschema (onderdeel Interne financiering van de paragraaf Financiering).

Specifieke onderdelen uit het BBV

Dit onderdeel wordt nader toegelicht in het jaarverslag, onderdeel programmaverantwoording 2.16 Overzicht Overhead

Dit onderdeel wordt nader toegelicht in het jaarverslag, onderdeel programmaverantwoording 2.12 Programma Mobiliteit en 2.15 Programma Financiën

De post onvoorzien maakt onderdeel uit van programma 15, financiën.