Buitenruimte

Een veilige, toegankelijke, schone en duurzame stedelijke en maritieme omgeving. Om dit te bereiken hebben wij onze assets op de openbare weg, straten, pleinen, de civiele kunstwerken en de openbare verlichting op een verantwoorde manier beheerd, ingericht, onderhouden en van vuil vrijgehouden. Wij hebben dit zowel op reguliere basis als via een meldingenproces gedaan.

Civiele kunstwerken
In 2024 hebben we de volgende activiteiten aan regulier beheer en onderhoud aan civiele kunstwerken uitgevoerd:

• Er is een inspectie- en monitoringsplan opgesteld. Dit plan is in uitvoering om meer inzicht te krijgen in de technische staat van de civiele kunstwerken en het risicoprofiel.
• Planmatige onderhoudswerkzaamheden aan civiele constructies. Voorbeelden hiervan zijn: herstel betonschades, preventief vervangen van dekdelen en slijtlagen op bruggen en het schilderen/conserveren van leuningwerken.
• De renovatie van Boekhorstbrug is afgerond.  
• Er heeft plaatselijk herstel en vervanging plaatsgevonden. Voorbeelden zijn: vervanging van de voorspanwapening in de pompkelder van de Utrechtsebaan ter hoogte van het gebouw ‘The Bridge’, renovatiewerkzaamheden aan de brug Rijswijkseplein en vervanging van ‘voetgangersbrug 444’ aan de Dr. R.J. Fruinstraat. Ten slotte is gestart met de voorbereiding voor het vervangen van drie bruggen in Clingendael.  

Bruggen, viaducten en tunnels

• Er zijn drie bruggen opgeleverd: Hemsterhuisbrug en de vervanging van twee brugdelen in de Elandstraat en Anna Paulownastraat
• De ontkluizing van het Piet Heinplein is afgerond.
• Het programma van eisen van de Binckhorstbrug is in concept gereed. In het vierde kwartaal is gestart met het SO+, dat in 2025 gereed moet zijn.
• De onderzoeks- en definitiefase van het project beweegbare bruggen (Trekvlietbrug, Laakbrug, Calandbrug en Leeghwaterbrug) heeft geleid tot een advies om de scope te verbreden. Na besluitvorming kan de voorbereidings- (en ontwerp) fase starten.
• Het betonherstel aan de onderzijde van het busplatform Den Haag CS is afgerond.
• De renovatie van de Hubertustunnel is in voorbereiding en start naar verwachting medio 2025.  

Kades en binnenwateren

• Er is 374 meter kademuur vervangen in verschillende delen van de stad.
• De werkzaamheden voor de vervanging van de kademuren bij de Houtzagerssingel en de Pletterijkade zijn in uitvoering. In de zijstraten van de Pletterijkade is tegelijkertijd circa 300 meter aan riolering vervangen.
• De vleugelmuur Om en Bij wordt vervangen en opgenomen in de uitvoeringsplanning van het INTHR Lijn6B project. Dit project is in voorbereiding (RIS319991 ).
• Ook de volgende projecten zijn in voorbereiding: Uilebomen/Boomsluiterskade, Jupiterkade (korte zijde) en Groenewegje 2.  
• De Conradkade is het eerste project waarbij meerdere woonboten verplaatst worden. Het gaat om 19 woonboten. Het juridische kader rondom het aanwijsbesluit is hierdoor complex. Zodra alle risico's in beeld zijn en er duidelijkheid is over de financiële consequenties kan worden gestart met de aanbesteding. De doorlooptijd wordt daardoor langer dan aanvankelijk gepland. De start is verschoven naar eind 2025.

Wegen
In 2024 hebben we de volgende activiteiten conform het Meerjarenprogramma wegenonderhoud 2021-2025 (RIS310125 ) uitgevoerd:  

• Een weginspectie in het stadsdeel Laak en Centrum om een duidelijk beeld te krijgen van de algehele toestand van onze assets. De overige stadsdelen zullen in 2025 worden geïnspecteerd.  Alle wegen en straten worden ten minste eens in de 2 jaar geïnspecteerd.  
• Het beheren en onderhouden van de bestrating en het asfalt. In 2024 is hebben we in totaal ca. 56.000 m² asfalt vernieuwd, 55.000 m² bestrating vernieuwd en 3.500 m² asfalt door bestrating vervangen. De projecten zijn veelal door middel van werk-met-werk gecombineerd.
• Een aantal grote projecten die in 2024 zijn gerealiseerd zijn:
  • Asfalt: Lorentzplein, Volendamlaan, Laan van Wateringseveld, Hofzichtlaan fase 1, Dr.  Kuyperstraat, Loevesteinlaan en Lozerlaan (fietspad) fase 1.
  • Elementenverharding: Bentinckstraat, Cartesiusstraat, Maartensdijklaan, Horsten fase 1, Rusthoekstraat, Winkelcentrum Leyweg, Laan van Roos en Doorn en de Zaagbekstraat e.o. fase 1.

Toegankelijkheid
Een toegankelijke buitenruimte is een buitenruimte die door nagenoeg iedereen op gelijkwaardige wijze te bereiken en te gebruiken is, zodat iedereen ‘gewoon kan meedoen’ en niet wordt buitengesloten. Bij alle (omvangrijke) projecten in de buitenruimte is toegankelijkheid het uitgangspunt en een expliciet onderdeel van de planvorming, waarbij we ervaringsdeskundigen en experts betrekken. Bij de reguliere planvorming van een (her)inrichting of vervangingsopgave in de buitenruimte wordt toegankelijkheid integraal meegenomen, zo ook voor het vervangen en/of aanbrengen van blindegeleidelijnen. De Handreiking naar een toegankelijke buitenruimte (RIS314096 ) geeft de kaders mee voor het ontwerp van de openbare ruimte op het gebied van toegankelijkheid. In 2024 zijn, in samenspraak met stichting Voorall, veertien toegankelijke voetgangersoversteekplaatsen en verkeerskruispunten gerealiseerd en zijn gevaarlijke punten (nabij trappen) veiliger gemaakt.

Openbare verlichting
In 2024 hebben we de volgende activiteiten uitgevoerd conform de Visie op Licht (RIS298657 ), Verduurzamen Openbare Verlichting (RIS309078 ) en Versneld Aanbrengen Energiezuinige Straatverlichting (RIS309080 ):  

• We hebben 7.000 armaturen en lichtbronnen vervangen door duurzame ledverlichting. Deze vervanging heeft in verschillende delen van Den Haag plaatsgevonden. Er zijn nu circa 40.000 lichtpunten met ledverlichting aanwezig, dit is circa 50% van het totaal aantal lichtpunten.
• De nieuw geplaatste armaturen zijn voorzien van telemetrie, waardoor in totaal 11.500 armaturen op afstand dimbaar zijn.  
• We hebben 458 oude lichtmasten vervangen door nieuwe lichtmasten.
• De oude bekabeling is vervangen door nieuwe bekabeling, in totaal 36,1 kilometer.  
• Er zijn diverse beheer- en onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd zoals inspecties, schilderwerkzaamheden en het verhelpen van storingen.  
• Er zijn zes nieuwe openbare verlichtingskasten geplaatst en één kast is vervangen door een nieuwe.  

Pleinenaanpak
In 2024 is een financiële bijdrage aan de uitvoering geleverd voor het Monnickendamplein, het Westlandseplein, het Jurgenplein (hoek Van Boetzelaerlaan – Van Aerssenstraat) en de eerste fase van het Statenplein. Daarnaast is de herinrichting van het plein in het winkelcentrum Leidscheveen (Simon Carmiggelthof / Jaap Hoekdreef) gestart. Ten slotte is ook is in 2024 tevens een bijdrage aan de planvorming geleverd voor vier pleintjes bij de Hoefkade: Bereplein (hoek Beresteinlaan – Hengelolaan), Kamerlingh Onnesplein, Notenplein en de Wenckenbachstraat.

De Kern Bijzonder: Om het Hof
De raad is in 2024 geïnformeerd (RIS319142 ) over de afronding van de quickscan Haagse Lanen en de start van de uitwerking van de ambities voor de hartlijn in de buitenruimte rond het Binnenhof, in het project Om het Hof. Op basis van het Programma van Eisen is een eerste schetsontwerp uitgewerkt waarmee de volgende fase van de participatie wordt gestart.  

Kijkduin-Bad, Nieuw Kijkduin
Begin 2024 is de Entree En Fietsenstalling (EEF) opgeleverd, waarbij de ontsluiting van de parkeergarages en een deel van het fietsparkeren in Kijkduin-Bad ondergronds worden opgelost. Op 27 maart 2024 is de feestelijke opening geweest van de fietsenstalling. Het is de eerste ondergrondse fietsenstalling aan de Haagse kust. Er is ruimte voor 490 fietsen, 33 bakfietsen en 22 oplaadpunten voor elektrische fietsen. De openbare ruimte is grotendeels eind 2024 opgeleverd. De restpunten worden in 2025 opgepakt. Het laatste onderdeel van de herinrichting van de openbare ruimte van Kijkduin-Bad is de levering en plaatsing van de nieuwe speelboot. Wat nog in de planvorming rest is de vaststelling van het Voorontwerp (VO) van de herinrichting van het onderste deel van de Kijkduinsestraat in 2025. De uitvoering van de herinrichting zal plaatsvinden na de ontwikkeling van het hotel. Gericht wordt op 2028.

Overkluizing Utrechtsebaan (Grotiusplaats)
In juli 2024 is het raadsvoorstel voor het voorlopig ontwerp van de overkluizing Grotiusplaats vastgesteld (RIS319104 en RIS313363 ). Het ontwerp gaat uit van een lichtere constructie. De contractstukken hiervoor zijn in september 2024 gepubliceerd.

Waldorpstraat en Stadscampus Laakhavens
In 2024 is gewerkt aan het schetsontwerp voor dit gebied, dit is voor ca. 90% gereed. Vooruitlopend op de herinrichting voor dit gebied moeten verkeersmaatregelen getroffen worden om Waldorpstraat-Oost autoluw te maken. Om te komen tot een verkeersbesluit is in 2024 is een schetsontwerp opgesteld dat wordt uitgewerkt in een voorlopig ontwerp.

Omgeving Stadhuis
De aanpak van de openbare ruimte rond het stadhuis, met name de vervanging van het natuursteen, is in december afgerond. De herinrichting van het Spuiplein is in het najaar 2024 gestart. Het eerste deel, de "Haagse loper" (het verlengde van de Turfmarkt), is aan het eind van het jaar opgeleverd.

Opknapwijken
In 2024 is er gewerkt aan de onderstaande punten:

• Binnen het programma opknapplannen (RIS303156 ) geven we een impuls aan de openbare ruimte in de wijken Mariahoeve, Nieuw Waldeck en Houtwijk.
• In 2024 hebben we de projecten aan de Hildo Kroplaan en de herinrichting Smaragdhorst afgerond.
• Voor de deelprojecten, de Kampen, de Burgen, de Horsten, Maurice Ravelweg, de Tuinenbuurt, de Strausspaden en de Laan van Mensenrechten zijn ontwerpen opgesteld of verder uitgewerkt en met bewoners gedeeld.
• Eind 2024 is gestart met de uitvoering van het project herinrichting Italiaanse Buurt.
• De herinrichting van De Brinken, het laatste deel van de herinrichting van Kraayenstein (RIS310438 ), is gestart en wordt in 2025 afgerond.

Toekomstbestendige herinrichting Bomenbuurt
Het riool in de Bomenbuurt is aan vervanging toe. De rioolvervanging biedt kansen om veel straten in de wijk opnieuw in te richten. De rioolvervangingsoperatie gecombineerd met de herinrichting duurt circa tien jaar. Het afgelopen jaar is er met de buurt geparticipeerd over het Programma van Eisen. Er volgen nog buurtparticipaties over het schetsontwerp, voorontwerp en definitieve ontwerp.

Huisvesting Vissershavenstraat
De bouwwerkzaamheden zijn in volle gang. Met de oplevering van het kantoorgebouw en het nieuwe deel van de stalling is een eerste mijlpaal bereikt. De invulling van duurzaamheid door energieneutraal, gasloos, circulair en natuur-inclusief bouwen is nu goed zichtbaar. Gestart is met de inventarisatie voor de facilitaire inrichting. Begin 2025 zal worden gestart met de renovatie van het eerste deel van de panden aan de zijde van de Vissershavenstraat.

Schone stad
In 2024 is er gewerkt aan onderstaande punten voor een schone stad:

• Het Aanvalsplan Afval 2023-2026 is in 2024 door de gemeenteraad vastgesteld (RIS318447 ). Het Aanvalsplan beschrijft de integrale aanpak om tot een schone en leefbare stad te komen. In 2024 zijn verschillende acties uit het Aanvalsplan uitgevoerd. Over de voortgang van het Aanvalsplan is in 2024 voor het eerst gerapporteerd via een voortgangsrapportage (RIS318448 ). Voor de Kwaliteit Schoon is in 2024 een nieuwe effectindicator vastgesteld voor de programmabegroting (RIS318447 ).
• De raad heeft in 2024 ingestemd met het bestedingsvoorstel voor de extra middelen vanuit het Haags Akkoord 2023-2026 (RIS316672 ) en voor de extra middelen die de gemeente ontvangt voor het opruimen en voorkomen van wegwerpplastics in de openbare ruimte (Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid Single Use Plastics). Met de extra middelen is in 2024 ingezet voor het intensiveren van het Aanvalsplan waardoor er o.a. extra opruimactiviteiten (in het weekend) zijn uitgevoerd.
• De raad wordt in 2025 opnieuw geïnformeerd over de voortgang van het Aanvalsplan Afval.

Verder is het volgende in 2024 gerealiseerd:

• Er zijn 50 tuintjes geplaatst bij ORAC’s.
• Het onderzoek van de Erasmus Universiteit naar de achterliggende oorzaken van afvaloverlast is gestart (RIS318069 ).
• Er is een proef gedaan met doneerrekjes om overlast van statiegeldzoekers te beperken. De proef is afgerond en geëvalueerd (RIS319650 ).
• Er is gestart met de convenantenaanpak waarin met restaurants afspraken worden gemaakt over het schoonhouden van de omgeving (RIS319248 ).
• Er is een voortgangsbrief met de raad gedeeld waarin de eerste resultaten van de aanpak bijplaatsingen en de pilot rookvrij strand zijn benoemd (RIS320812 ).

Gladheidsbestrijding
Op basis van het huidige beleid heeft de gemeente uit voorzorg gestrooid op hoofdrijbanen, busroutes en doorgaande fietsroutes. Bewoners en instellingen konden ook dit jaar zelf strooizout krijgen om hun omgeving begaanbaar te houden. Voor bewoners was een kleine hoeveelheid strooizout af te halen bij de stadsboerderijen of de afvalbrengstations. Bij scholen en instellingen is voor de start van de winter op aanvraag gratis strooizout bezorgd.

Terrassen

• Eind 2024 is gestart met het participatietraject voor het vernieuwde terrassenbeleid, waarbij we samenwerken met (horeca)ondernemers, bewoners en bezoekers. Dit traject wordt zorgvuldig uitgevoerd, zodat de belangen van alle betrokken partijen zorgvuldig kunnen worden afgewogen. Het moet leiden tot een beter leesbaar en uitvoerbaar terrassenbeleid. Naar verwachting kan het nieuwe beleid in 2025 worden vastgesteld.
• Ondernemers konden terecht bij het ondernemersportaal op het Stadhuis voor hulp bij het aanvragen van een terrasvergunning. Dit heeft ervoor gezorgd dat de vergunningaanvragen vollediger zijn en er sneller op beslist kan worden.

Openbare toiletten
Helaas is het in 2024 niet gelukt om een openbaar toilet te plaatsen. Dit is onder meer te wijten aan de complexiteit van vergunningverlening en de afhankelijkheid van leveranciers en nutsbedrijven. We verwachten in ieder geval twee openbare toiletten te realiseren in 2025
Dit jaar is geïnvesteerd in de revisie van de urilift op de locatie Driehoekjes. Ook is er een nieuw vloerreinigingssysteem op de locatie De Laan gerealiseerd.

Havens en waterwegen
In 2024 is er gewerkt aan de onderstaande punten voor zeehavens en binnenwateren:

Zeehavens

• De bouw, het testen en de inrichting van de nieuwe bediencentrale heeft plaatsgevonden en is in 2024 een afrondende fase ingegaan. Zo is de dataverbinding tussen de bediencentrale en de Victory Boogiewoogie-tunnel gerealiseerd en is de bediencentrale aangesloten op het bestaande glasvezelnetwerk (DMZ). Vanwege een bezwaarprocedure is de verplaatsing van de radarmast uitgesteld naar 2025. In 2025 volgt de oplevering en een opening van de bediencentrale.
• Er is een nieuw havenmanagementsysteem in gebruik genomen. Met dit systeem zijn er meer planningsmogelijkheden voor de haven, kan efficiënter worden gefactureerd en worden gedetailleerde gegevens over het gebruik van de haven verzameld. Hiermee wordt de dienstverlening en benutting van de haven verder geoptimaliseerd.
• Een deel van de havengebonden installaties is vernieuwd.
• In 2024 is de haven van Scheveningen steeds meer gebruikt als proeftuin voor maritieme innovaties in brede zin. Zowel start-ups en studententeams tot gerenommeerde bedrijven hebben hieraan bijgedragen. Voorbeelden hiervan zijn: autonoom varen, duurzaam energie opwekken uit wind, golf en zon op zee, de zeewaardigheidsproeven en het testen van innovaties ten aanzien van de bescherming van kritische infrastructuur op zee.
• Uit een inspectie van de technische staat van het remmingwerk van de Visafslagkade bleek dat dit in een relatief slechte staat verkeerde waardoor onderhoud met spoed noodzakelijk was. Het onderhoud is uitgevoerd, conform de in het erfpachtcontract afgestemde onderhoudsafspraken. Tijdens de werkzaamheden zijn alternatieve afmeervoorzieningen aangebracht om veilig gebruik te kunnen blijven maken van de kade en de impact van het werk te minimaliseren  
• Na het aanleggen van een noodmaatregel voor het veilig maken van de Dr. Lelykade Oost in 2023 is met de gebruikers onderzocht en overlegd over de meest passende definitieve herstelmaatregel voor deze kade. Deze is eind 2024 uitgevoerd, waarmee de kade begin 2025 weer in gebruik kan worden genomen.
• Er is gewerkt aan de voorbereiding van veiligheidsmaatregelen ten behoeve van de NAVO-top in 2025.

Binnenwateren

• Er is regulier en nautisch waterbeheer in de Haagse Binnenwateren uitgevoerd. Het betreft onder andere het verwijderen van zink- en drijfvuil, krozen, verwijdering van blad, maaien van de onderwatervegetatie, baggeren en het bergen van scheepswrakken.
• Samen met het Hoogheemraadschap van Delfland zijn we gestart met het onderzoeken van de mogelijkheden om de (zwem)waterkwaliteit van de Oostmadeplas te verbeteren.   
• In 2024 zijn we gestart met het opstellen van de Nota Binnenwater. De verwachting is dat deze in 2025 bestuurlijk kan worden vastgesteld.  

Toelichting lasten en baten
In 2024 is op de activiteit inrichting en onderhoud buitenruimte € 160,2 mln. besteed. Hiervan heeft € 36,5 mln. betrekking op straatreiniging, waarvan € 25,5 mln. personeelskosten voor onder andere veegmedewerkers, en € 11,0 mln. overige materiële kosten. In het kader van het beheer en onderhoud van de straten en wegen is circa € 18,6 mln. besteed. Aan onderhoud en vervanging van de openbare verlichting is € 13,0 mln. is uitgegeven. Voor onderhoud en vervanging van kunstwerken in de buitenruimte (o.a. kademuren, bruggen e.d.) is € 22,1 mln. gerealiseerd, € 6,0 mln. is besteed aan overige fysiek beheer en onderhoud, o.a. voor de zeehavens. Daarnaast is er € 1,7 mln. besteed aan gladheidsbestrijding. Tot slot is er circa € 20,7 mln. besteed aan personele kosten voor het primaire proces inrichting en onderhoud buitenruimte, € 10,6 mln. aan kapitaallasten. Ook heeft er voor € 27,6 mln. dotaties aan diverse reserves en voorzieningen plaatsgevonden. De overige kosten bedragen € 3,2 mln.

De opbrengst op deze activiteit bedraagt € 28,2 mln. Hiervan betreft € 16,2 mln. onttrekking aan de reserves en vrijval van de voorzieningen. € 2,3 mln. heeft betrekking op de ontvangen leges en heffingen (o.a. opbreekvergunningen en havengelden) en de huurinkomsten bedragen € 2,5 mln. (o.a. kiosken en benzinestations). Ook is er € 5,7 mln. ontvangen aan vergoedingen ten behoeve van straatreiniging (o.a. zwerfafval).  De overige opbrengsten bedragen € 1,5 mln.

Financieel resultaat activiteit                  € 7,3 mln. N/I

Lasten                               € 6,3 mln. N/I

Onderhoud civiele kunstwerken                     € 2,7 mln. N/I
De werkvoorraad van 2024 is hoger dan eerdere jaren als gevolg van een achterstand in het beheer en onderhoud. De volgende grote, noodzakelijke onderhoudsprojecten zijn uitgevoerd: herstelwerkzaamheden aan The Bridge, herstelwerkzaamheden pompkelder Utrechtsebaan, renovatie van de Boekhorstbrug, herstel onderwaterscherm Rijswijkseplein en betonherstel van het busplatform. Daarnaast was er in 2024 vacatureruimte bij technisch personeel die moeilijk invulbaar is. Om achterstanden in de werkvoorraad te voorkomen is noodzakelijk geweest om personeel van derden, vaak tegen een hoog uurtarief, in te zetten. Ook is de noodzakelijke werkvoorraad uit 2023 opgepakt vanwege de areaaltoestand in het kader van veiligheid en bereikbaarheid van de bruggen en beschoeiingen.

Geschil kabel Piet Heinplein                     € 1,7 mln. N/I
Er is een geschil over het verleggen van de 25KV kabel bij het Piet Heinplein. Voor het onbetwiste deel van de reeds geleverde prestatie heeft een betaling van € 0,7 mln. plaatsgevonden. Voor het betwiste deel is vanuit voorzichtigheidsprincipe een dotatie van € 1,0 mln. aan de voorziening overige bedrijfsrisico’s gedaan daar de omvang van de verwachte verplichting nog onzeker doch redelijkerwijs in te schatten is.

Exploitatie MJPK                        € 2,3 mln. V/I
Bij de kleine investeringsprojecten (kleiner dan € 2,5 mln.) van MJPK is een voordeel van € 2,3 mln. gerealiseerd. De besteding van de kleine projecten is onder andere afhankelijk van het uitvoeringsmoment en kent een grillig verloop tussen jaarschijven.

Kosten nadeelcompensatie                     € 2,0 mln. N/I
Met betrekking tot een aantal projecten is een bedrag van € 2,0 mln. aan nadeelcompensatie gerealiseerd. Een deel hiervan is gestort in de voorziening overige bedrijfsrisico’s.

Zeehavens                            € 1,5 mln. N/I
De werkvoorraad van 2024 is hoger dan eerdere jaren. De volgende grote, noodzakelijke projecten zijn uitgevoerd: aanleg van een drainage aan de kopkade 3e haven, herstellen van het remmingswerk aan de Visafslag, herstelwerkzaamheden aan een steiger in de haven, herstelwerkzaamheden van de Dr. Lelykade, de realisatie van een hekwerk vanwege afsluiting gedeelte haven, de implementatie van een nieuw havenmanagementsysteem en het verplaatsen en aanpassen van een havenontvangstinstallatie.

Toelage onregelmatige dienst (TOD)                  € 0,9 mln. N/I
Vanuit de herstelactie op de onregelmatigheidstoeslag (TOD) is er over de periode 2019-2023 een eenmalige last van € 0,9 mln. die niet in de oorspronkelijke begroting was opgenomen. Vanuit de voorwaarden en uitvoering is een klein deel van het uit te betalen bedrag opgenomen in de voorziening.

Openbare verlichting                        € 0,7 mln. N/I
In 2024 is een naheffing opgelegd vanwege een te laag betaalde energiebelasting van voorgaande jaren. Daarnaast waren er veel storingen die hersteld moesten. Het slechte weer, dat gepaard ging met veel regen en verouderde kabels, speelde hierbij een rol. Ten slotte was de jaarlijkse indexatie vanuit de raamcontracten hoog.

Herinrichting Badhuisstraat                      € 0,3 mln. N/I
De Herinrichting Badhuisstraat is in 2024 afgerond. In 2024 is hier € 0,9 mln. aan besteed. Dit is € 0,3 mln. meer dan begroot. Het project is vertraagd uitgevoerd. Daardoor is in eerdere jaren een voordeel ontstaan en zien we nu een nadeel.                        

Overig                              € 1,2 mln. N/I

Neutrale ontwikkeling                         € 2,2 mln. V/I
Dit betreffen lagere lasten die samenhangen met lagere baten. Zie de toelichting hieronder.
     
Baten                               € 0,8 mln. N/I

Neutrale ontwikkeling                         € 2,2 mln. N/I
Tegenover deze lagere baten, staan ook lagere lasten. Zie de toelichting hieronder.

Vrijval voorziening 1SRO                     € 1,0 mln. V/I
Bij de overgang van het Haags Werkbedrijf naar de Haagse Straatreinigingsorganisatie is een voorziening voor arbeidsgerelateerde zaken gevormd. Bij de actualisatie van deze voorziening is een bedrag van € 1,0 mln. vrijgevallen.

Overig                              € 0,4 mln. V/I

Toelichting neutrale ontwikkeling                        
Er zijn minder externe middelen ten behoeve van straatreiniging in het kader zwerfafval ontvangen (€ 1,6 mln.). Hiertegenover staan ook lagere lasten.
Verder is er minder onttrokken vanuit de reserve werk-met-werk (€ 0,6 mln.). De projecten zijn uitgelopen, waardoor ook lagere lasten zijn gerealiseerd.

De gemeente heeft zorg gedragen voor de inzameling en verwerking van het huishoudelijk afval. Dit is een wettelijke taak van de gemeente. De grondstoffen zijn zoveel mogelijk op een hoogwaardig manier verwerkt, zodat zo min mogelijk herbruikbare materialen zijn verbrand.

Tarief afvalstoffenheffing
In 2024 zijn de tarieven van de afvalstoffenheffing trendmatig verhoogd met 4,2%. Hiermee komen de totaal gerealiseerde opbrengsten voor afvalstoffenheffing op circa € 116,3 mln. (exclusief dividend).

Beleidsplan Afvalinzameling

• We zijn gestart met het uitwerken van het Haagse grondstoffenplan (RIS310285 ) tot een concrete aanpak van afvalinzameling en -verwerking. De aanpak krijgt een plek in een beleidsplan dat gericht is op zoveel mogelijk grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk laten verwerken. Het grondstoffenplan is een belangrijk onderdeel van de Werkagenda Circulaire Economie (RIS318676) (programma 3).
• Voor de aanpak voor hoogbouw hebben we een overzicht gemaakt van mogelijke inzamelmiddelen in gestapelde (nieuw)bouw, met de bijbehorende voorwaarden en aandachtspunten voor gebruik.
• We hebben voorbereidingen getroffen voor een pilot met miniperscontainers om inzicht te krijgen in effectiviteit en het gebruik.

Afvalscheiding

• Het huishoudelijk afval – dat ondanks groei van de stad sinds 2016 met zo'n 15% is verminderd - wordt beter gescheiden. Hierdoor worden meer grondstoffen behouden en vermindert de hoeveelheid restafval.
• We werken aan een monitor om de CO2-besparing inzichtelijk te maken.
• In 2024 is de omzetting van PMD-verzamelcontainers naar andere (vooral papier) containers afgerond (RIS313766 ). Deze omzetting was vanwege de brand bij AVR tijdelijk uitgesteld. Sinds oktober vindt weer nascheiding van PMD bij de AVR plaats.
• In 2024 heeft HMS ruim 230.000 ton huishoudelijk afval ingezameld. Door de brand in september 2023 bij de verbrandingsinstallatie van AVR in Rozenburg, kon het restafval tot oktober 2024 niet op de gebruikelijke manier verwerkt worden. Mede door intensief overleg met AVR en hulp van andere gemeenten, milieudiensten en provincies kon de afvoer van het afval doorgaan en hebben de Haagse inwoners geen hinder ondervonden van de gestagneerde afvalverwerking. De nascheiding van verpakkingen bij AVR  was tijdelijk ook stilgelegd, maar is in de tweede helft van 2024 weer gestart. De samenwerkingsovereenkomst reinigingsdiensten met Renewi overheidsdiensten is in 2024 definitief beëindigd. In 2024 heeft de ontvlechting van de bedrijfsvoering tussen HMS en Renewi plaatsgevonden. HMS gaat verder als zelfstandige NV, zonder externe managementpartner.
• Er zijn afvalsorteeranalyses uitgevoerd op scholen om scheiding van afval op school aan te moedigen.

Van afval naar grondstoffen
Er is aan een aantal thema’s gewerkt vanuit de visie dat afval waarde heeft als nieuwe secundaire grondstof en benut kan worden voor hergebruik en recycling:

• Het grondstoffenloket is bedoeld voor vraaggericht inzamelen. In 2024 zijn hiervoor verdere voorbereidingen getroffen, maar nog geen concrete stappen genomen; dit krijgt een vervolg in 2025. Met de Spullenbak worden voor twaalf makers grondstoffen ingezameld voor circulaire verwerking. Het aantal deelnemers aan Spullenbak is in 2024 meer dan verdubbeld tot 1.100 deelnemers.
• Er is een plan gemaakt voor het opzetten van een Haags Circulair Ambachtencentrum (HCA), zoals opgenomen in het Grondstoffenplan (RIS 310285), om huishoudelijke afvalstromen op de locatie Den Haag Werkt hoogwaardig te verwerken voor het maken van duurzame producten. De verdere uitwerking van het plan volgt in 2025.

Bioafval

• Het plan van aanpak uitbreiding scheiding bioafval (RIS320301 ) is in oktober 2024 vastgesteld met daarin acties en projecten voor uitvoering in 2025.
• 222 compostvaten zijn beschikbaar gesteld en vijf wormenhotels zijn geplaatst, zodat bewoners zelf hun GFT-afval kunnen verwerken.
• Samen met andere gemeenten hebben we gekeken naar nieuwe inzamelmethodes voor hoogbouw en is een proefopstelling gemaakt van een voedselrestenvermaler.
• GFT-inzameling is uitgebreid door omzetting van vijf PMD-containers naar vijf GFT-containers in wijken waar bioafval nog niet gescheiden ingezameld werd.

Bedrijfsafval

• In 2024 is doorgegaan met het stimuleren van ondernemers in de kantoor- winkel en dienstensector (KWD) om hun afval te scheiden, inzameling te bundelen en de leefbaarheid te vergoten (logistieke druk, schoon transport).
• Er is een verkenning naar draagvlak voor gebundelde inzameling uitgevoerd en er is contact met ondernemersvertegenwoordigers en inzamelaars over gezamenlijke initiatieven.
• Er vindt overleg plaats tussen gemeenten, de afvalbranche en commerciële partijen en het Rijk om gezamenlijk oplossingen te bedenken voor (efficiënte) stedelijke afvalinzameling.
• We hebben bedrijven geïnformeerd over de regels voor bedrijfsafval over ontwikkelingen zoals de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor bedrijfsafval en over kosteloze inzameling van gescheiden afvalstromen.
• De verkenning invoering reinigingsrecht zodat bedrijfsafval samen met het huishoudelijk afval kan worden ingezameld loopt door in 2025.

Reparatie van elektrische apparaten

• Samen met zes Europese steden is gestart met het Europese project Interreg E6. Een verkennend onderzoek heeft inzicht opgeleverd in de Haagse e-reparatiesector en een multidisciplinaire groep stakeholders die verder wil werken aan oplossingen voor het aantrekkelijker maken van reparatie. In sectorbijeenkomsten is opgehaald welke oplossingen wel of niet haalbaar lijken in de stad. Een zestal kansrijke oplossingen wordt in de periode 2025-2026 verder ontwikkeld.

Producentenverantwoordelijkheid
De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) omvat steeds meer stromen (UPV-textiel zomer 2023, de UPV-luiers 2026 en de UPV-meubels 2030). Per UPV worden de gevolgen overwogen op lokaal niveau en kijken we naar onze rol als beheerder van de openbare ruimte (met zorgplicht voor bewoners). In 2024 hebben we het volgende gedaan:  

• We zijn in VNG-verband onderhandelingen gestart over een nieuwe, meer transparante Ketenovereenkomst Verpakkingen. Betrokkenheid van het Rijk is daarbij nu verankerd. Dit heeft geleid tot een landelijk hoofdlijnenakkoord over een nieuwe Ketenovereenkomst. Tegelijkertijd is de bestaande overeenkomst met een jaar verlengd met een indexering (verhoging) van de vergoedingen voor de gemeente.
• Via VNG en de Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten (NVRD) is mee vorm gegeven aan de gemeentelijke inzet op het UPV-instrumentarium in het algemeen en in het bijzonder die voor verpakkingen (heronderhandelen Ketenovereenkomst).
• De implementatie van UPV-textiel is niet uitgevoerd, omdat de landelijke invoering is vertraagd.

Plaatsing ondergrondse restafval containers (ORAC’s)

• In 2024 zijn ruim 100 van de nog 500 te plaatsen ORAC’s geplaatst op de nog resterende locaties uit het vijfde programma ORAC’s (RIS297091 ) en het raadsbesluit ‘Overige ondergrondse restafvalcontainers’ (RIS302553 ).
• In 2024 zijn ORAC’s geplaatst in Bloemenbuurt-Oost, Statenkwartier, Ockenburg en Kraayenstein. De voorbereidingen van de laatste wijken die nog moeten worden voorzien van ORAC’s: Zuidwal, Kortebos, Voorhout, Bezuidenhout-Oost en Laakkwartier-Oost. Zuidwal, Kortebos en Bezuidenhout-Oost lopen. Plaatsing zal naar verwachting plaatsvinden in de eerste helft van 2025. Hierna volgen de wijken Voorhout en Laakkwartier-Oost.  

Plaatsing ondergrondse afvalsorteerstraatjes
In 2024 is één van de zes nog resterende afvalsorteerstraatjes uit het Huishoudelijk Afvalplan 2016-2020 (RIS288629) geplaatst. Plaatsing van meer afvalsorteerstraatjes is niet uitgevoerd, omdat de voorbereiding meer tijd kostte (door bijvoorbeeld locatieonderzoek of reacties van bewoners). Dit krijgt een vervolg in 2025.

Uitbreiding afvalbrengstation
Een eerste verkenning is uitgevoerd naar een onbemand afvalbrengstation met ruimere openingstijden, zodat bewoners gemakkelijker hun materiaal kunnen brengen, en meer materiaal behouden blijft als secundaire grondstoffen.

Toelichting lasten en baten
In 2024 is € 104,7 mln. op de activiteit Afvalverwijdering & Afvalstoffenheffing besteed. Een bedrag van € 38,8 mln. heeft betrekking op de inzamelingskosten door Haagse Milieu Services, € 24,5 mln. op de verwerkingskosten en € 6,6 mln. op de verbrandingsbelasting. Voor de kwijtschelding van de afvalstoffenheffing voor minima is € 10,3 mln. gerealiseerd. De kapitaallasten bedragen € 3,5 mln. en de eenmalige kosten van ondergrondse restafvalcontainers bedragen € 1,2 mln. Daarnaast zijn de kosten van inning bruto € 2,8 mln. Verder heeft circa € 3,9 mln. betrekking op handhaving. Overige kosten bedragen € 7,6 mln. Ten slotte is € 5,5 mln. toegevoegd aan de voorziening afvalstoffenheffing.

In 2024 is € 116,3 mln. aan opbrengsten gerealiseerd. Dit heeft voor een groot deel betrekking op inkomsten uit de afvalstoffenheffing: € 112,6 mln. De overige opbrengsten zijn huurinkomsten van het overslagstation (€ 0,5 mln.), boetes voor het onjuist aanbieden van huisvuil (€ 0,8 mln.) en bijdragen van Nedvang (€ 2,4 mln.). De opbrengsten worden verrekend met de voorziening Afvalstoffenheffing.

Zie voor een nadere toelichting het onderdeel voorzieningen.

In de gehele stad is op basis van de Agenda Groen voor de stad  ingezet op het realiseren van een betere leefkwaliteit. Den Haag streeft zoals verwoord in de Nota Stadsnatuur  naar een natuurinclusieve en toekomstbestendige stad met een vitale stadsnatuur met goed onderhouden openbaar groen waarbij de grote groengebieden de oplaadpunten zijn voor mens en natuur en de dragers van de biodiversiteit.

Stadsnatuur
In 2024 is verder gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit en functionaliteit van de ecologische verbindingszones om zo de robuustheid ervan te vergroten. Met extra middelen is de Stedelijke Groene Hoofdstructuur (SGH) versterkt.

De volgende acties zijn ondernomen om de stadsnatuur te verbeteren:  

• Uitvoering van herinrichtingsmaatregelen op diverse locaties in de Scheveningse zone, de Ypenburgzone en de Loosduinsezone, zoals de aanplant van inheems struikgewas, het inzaaien van inheemse bloemenmengsels (bloemenweide) en de aanleg van natuurvriendelijke oevers.
• In de Scheveningse zone, Schenkzone en de Haagse Beekzone is het ecologisch beheer verder aangepast ter verbetering van de kwaliteit van de zones.
• Voor een deel van de Haagse natuurvriendelijke oevers is verder gewerkt aan een beheerplan om deze natuurlijker te kunnen beheren.  
• Voor de Leidschenveenzone (inclusief Landscheidingsdijk) en de Ypenburgzone is een beheer-/inrichtingsplan opgesteld ten behoeve van verbetering van deze zones. De aanpassingen voor de Landscheidingsdijk zijn met name gericht op het behoud van broedhabitat voor de patrijs.
• Een groot aandeel van de graslanden in Den Haag wordt inmiddels gefaseerd/ecologisch beheerd wat gunstig is voor de insectenrijkdom van de stad.
• In de eerste Haagse Groenmonitor (RIS320641 ) zijn de eerste monitoringsresultaten overzichtelijk weergegeven. In de loop van de jaren kunnen trends worden gezien op basis van de monitoring die is uitgezet, conform monitoringsplan.
• De Aziatische Duizendknopen zijn op diverse locaties aangepakt. Gekozen is voor een gecombineerde methodiek, onder meer door middel van uitgraven, uittrekken, elektrocutie en ondergronds afdekken.

Stadsbomen

• Bomen verhogen de leefkwaliteit in de stad. In de Nota Stadsbomen (RIS307827 ) is daarom de doelstelling opgenomen om 5% meer kroonoppervlak te realiseren in de periode tot en met 2030. Hiervoor zijn veel acties uitgevoerd waaronder de aanplant van 200 extra bomen in Laak en 25 extra bomen in Transvaal.
• In de Schilderswijk zijn 100 extra bomen voorbereid voor aanplant in 2025.
• Meer kroonoppervlak krijgen we ook door het verbeteren van groeiplaatsen van bestaande bomen. Dit gedaan bij diverse individuele monumentale bomen en bij bomengroepen en -lanen aan onder meer de Nieuwe Haven, de Wassenaarseweg, de Wagenaarweg, de Schimmelweg en de Vlierboomstraat.
• Ons doel ‘meer blad voor de stad’, zoals opgenomen in de Nota Stadsbomen (RIS307827 ) , is in 2024 opnieuw door inwoners, scholen, bedrijven en verenigingen omarmd. Zij hielpen mee met het vergroten van het kroonoppervlak door een boom aan te planten. De actie bomenvoordenhaag was voor het vierde jaar op rij een succes met het uitdelen van circa 1.850 bomen en krijgt in 2025 opnieuw een vervolg.  
• Elk jaar vallen stadsbomen uit door ziekten, plagen, storm en ouderdom. Door storm zijn dit jaar circa 40 bomen gesneuveld. In totaal zijn er dit jaar bijna 1.100 stadsbomen uitgevallen. Binnen de beschikbare middelen konden ter vervanging meer stadsbomen herplant worden. De lange termijn werkvoorraad (zie uitleg in de Nota Stadsbomen, RIS307827 ) liep daardoor terug van 1.250 in 2023 tot circa 1.000 stuks in 2024.  
• Ook dit jaar zijn ruim 8.000 iepen geïnjecteerd ter bescherming tegen iepziekte. 
• De derde tranche van het populierenvervangingsproject is nagenoeg afgerond; nog slechts enkele vervangende bomen moeten nog worden aangeplant. De vierde tranche is opgestart. De onderzoeken daarvoor zijn afgerond en de benodigde kapvergunningen zijn aangevraagd. De uitvoering start in 2025.
• Het aantal geregistreerde stadsbomen is in 2024 met ruim 1.500 stuks gestegen naar ruim 125.000 stuks. De eerste Haagse groenmonitor (RIS320641 ) is gepresenteerd. Hierin is het resultaat van kroonoppervlaktemetingen van 2015 en 2021 met de stad gedeeld. Het kroonoppervlak is in die periode iets toegenomen.
• De nieuw aangeplante stadsbomen zijn -indien beschikbaar- biologisch geteeld. Sinds juli 2024 wordt bij iedere voorgenomen levering voor nieuwe stadsbomen standaard ‘biologisch gekweekt’ uitgevraagd. Het aanbod in de markt is echter nog beperkt. Momenteel kan circa 10-15% onder SKAL-keurmerk (aantoonbaar biologisch gekweekt) geleverd worden. Alle overige ingekochte bomen zijn wel gekweekt onder het certificaat ‘On the way to planetproof’. Door standaard biologisch gekweekt uit te vragen is de verwachting dat het percentage verder toeneemt.

Vergroenen

• In totaal heeft de stad er 60.000 m2 extra openbaar groen bijgekregen in 2024. Een groot deel van dit extra groen is uitgevoerd door werk met werk te maken in infrastructurele projecten en nieuw groen in bijvoorbeeld Vroondaal. Met middelen vanuit Openbaar Groen is 12.500 m2 ontsteend. O.a. Haagweide, Goudriaankade, Verheeskade, Panamaplein en de Ruychrocklaan.
• Voor de wijken Schilderswijk, Groente en Fruitmarkt en stadsdeel Laak zijn studies gemaakt van vergroeningskansen. Voor de wijken Binckhorst, Zeeheldenkwartier, Archipelbuurt en Regentesse- en Valkenboskwartier is de studie naar vergroeningskansen opgestart. Via twee commissiebrieven over het actieprogramma klimaatadaptatie en vergroenen versteende wijken (RIS318503 ) en via www.hethaagsesgroen.nl is verslag gedaan van de verschillende acties.
• Het voorontwerp voor de Vergroening Wijkpark Transvaal is begin oktober vastgesteld door de Raad (RIS319813 ). Na aanleg van de WarmtelinQ door het wijkpark in 2025 wordt het wijkpark verbeterd en vergroend.

Grote groengebieden

• De grote groengebieden zijn belangrijk voor de inwoners van Den Haag als plek voor recreatie en gezondheid. Ze hebben ook een essentiële functie voor stadsnatuur en klimaatadaptatie. In 2024 is verder gewerkt aan de beleidsnota voor deze gebieden. Er is een intensief participatietraject met de stad gehouden. De resultaten worden nu verwerkt. De beleidsnota wordt in 2025 gepresenteerd.
• Voor de volgende landgoederen is een historische waardestelling en beheerplan in de maak met verwachte afronding in 2025: Marlot en Reigersbergen, Clingendael en Oosterbeek, Meer en Bos en Oostduin en Arendsdorp.
• Met extra middelen is een kwaliteitsverbetering in de volgende gebieden uitgevoerd: herstellen historische tuinmuur Meer en Bos, gestart is met de uitvoering van diverse projecten gericht op kwaliteitsverbetering groen en ecologie in het Zuiderpark, groot onderhoud wegen en paden Scheveningse Bosjes en aanleg historische bloementuin Landgoed Oostduin.

Regionaal groen

• De gemeente was ambtelijk en bestuurlijk actief in de landschapstafel Duin, Horst en Weide, als besturingspartner van Nationaal Park Hollandse Duinen.
• Voor het landschap van Den Haag Noord en Wassenaar Zuid is een gezamenlijk position paper opgesteld.  
• Voor het regionaal landschap van de Vlietzone is een landschappelijk/cultuurhistorisch onderzoek verricht als bouwsteen voor de op te stellen visie. 
• Voor zowel Stadspark Madestein als Landgoed Ockenburgh is een schetsontwerp ‘Kwaliteitsimpuls natuur en recreatie’ opgesteld. Hiervoor zijn natuurwaarden en -kansen onderzoeken en een boominventarisatie uitgevoerd.  
• De gemeente heeft bijgedragen aan de planvorming en het startkapitaal voor zowel de inrichting van een informatiepunt voor Nationaal Park Hollandse Duinen in het Koetshuis van de Buitenplaats als het vernieuwen van een brug in de Van Zee tot Zweth route.  

Strandbeleid

• In 2024 heeft het college een participatietraject opgestart om te komen tot een nieuwe strandvisie. In het participatietraject zijn belanghebbenden zoals bewoners, ondernemers, natuurorganisaties en andere belangenvertegenwoordigers betrokken. Met de resultaten van dit traject heeft het college haar voorstel voor de Strandvisie 2025-2035 Meer strand natuurlijk (RIS320288 ) uitgewerkt. Met deze visie wil het college het strand en de zee voor zoveel mogelijk verschillende groepen bezoekers en bewoners aantrekkelijk maken en de natuurlijke waarde respecteren. Het college heeft de Strandvisie in het najaar ter vaststelling aan de gemeenteraad voorgelegd.

Leefbaarheid op het water

In de zomerperiode hebben de nautische boa’s samen met de politie 49 diensten in de haven en langs de kust op leefbaarheid en veiligheid gehandhaafd. Dit in het kader van de havenverordening en de APV. De aanwezigheid van nautische boa’s zorgt voor preventieve werking. Verder is de samenwerking met partners zoals het Havenbedrijf, Politie, KMar en Douane verbeterd.

Stadsboerderijen

• In 2024 zijn de tien Haagse stadsboerderijen zo veel mogelijk open geweest voor bezoekers, om te fungeren als ontmoetingsplekken voor Hagenaars van alle leeftijden. 
• Als onderdeel van de educatieve functie zijn er lessen verzorgd voor het basisonderwijs en publieksactiviteiten rond diverse thema’s georganiseerd voor en met buurtbewoners.
• Op de stadsboerderijen zijn in het kader van participatie en leerplekken vrijwilligers ingezet en stageplekken aangeboden aan studenten van Mbo-opleidingen.
• Ook fungeerden de stadsboerderijen als inleverlocatie voor grondstoffen, zoals gebruikt vet en elektrische apparaten.
• Hieronder een aantal cijfers over 2024:

• Bezoeken: 322.000;
• Bereikt aantal leerlingen via 286 gegeven lessen op de stadsboerderijen: 7.150;
• Activiteiten: 115;
• Inlevercijfers grondstoffen: ongeveer 7.840 kg vet en 12.788 kg elektronische apparaten;
• Vrijwilligersinzet: 5.223 uur;
• Aantal dagen stage MBO studenten: 472 stagedagen.

 
Toelichting lasten en baten
In 2024 is op de activiteit openbaar groen en openluchtrecreatie € 21,7 mln. besteed. Er heeft voor € 5,5 mln. een dotatie plaatsgevonden aan de reserve Dier en Natuur. Aan beheer en onderhoud in het openbaar groen in de stad is € 12,4 mln. besteed. Voor de exploitatie van de stadsboerderijen is € 2,3 mln. besteed waarvan 1,6 mln. personeelskosten. Ook is er voor € 0,5 mln. besteed aan strandbeleid. De huisvestingslasten bedragen € 1,0 mln.

De opbrengsten bedragen € 3,8 mln. bestaande uit € 2,3 mln. opbrengsten pachten strandexploitatie, € 0,5 mln. betreffen huuropbrengsten volkstuinen, € 0,2 mln. heeft betrekking op een subsidie en € 0,8 mln. betreft overige opbrengsten zoals leges kapvergunning/vergoeding bomenfonds/overig.

Financieel resultaat activiteit                  € 2,1 mln. N/I

Lasten                               € 2,9 mln. N/I

Openbaar Groen                         € 2,8 mln. N/I
In 2024 zijn mede door kostenstijgingen de aanschaf van (plant)materialen en de uitvoering van werkzaamheden (zoals herstel van wortelopdruk, padenherstel in de Schevenings Bosjes en het rosarium in het Zuiderpark) duurder uitgevallen. Daarnaast zijn er kosten gemaakt voor de NAVO-top ad. € 0,15 mln.

Toelage onregelmatige dienst                     € 0,2 mln. N/I
Vanuit de herstelactie op de onregelmatigheidstoeslag (TOD) is over de periode 2019-2023 eenmalig € 0,2 mln. in de voorziening TOD gedoteerd. Dit heeft betrekking op hoveniers.

Neutrale ontwikkelingen                     € 0,4 mln. N/I
Dit betreffen hogere lasten die samenhangen met hogere baten. Zie de toelichting hieronder.

Overig                              € 0,5 mln. V/I

Baten                              € 0,8 mln. V/ I

Neutrale ontwikkelingen                     € 0,4 mln. V/I
Tegenover deze hogere baten, staan ook hogere lasten. Zie de toelichting hieronder.

Overig                              € 0,4 mln. V/I

Toelichting neutrale ontwikkelingen
Er zijn meer lasten en baten gemaakt in het kader van ontvangen subsidies en ontvangsten kapvergunningen met een herplantplicht die ook zijn toegevoegd aan de voorziening bomenfonds.

Riolering speelt een belangrijke rol in de bescherming van de volksgezondheid, de natuur en het milieu. Het rioleringssysteem heeft gefunctioneerd zoals beoogd. Afval- en hemelwater zijn ingezameld en er was nauwelijks wateroverlast bij extreme neerslag.  Om riolering in optimale conditie te houden, hebben we geïnspecteerd. Waar nodig is het grondig schoongemaakt en gerepareerd. Verder is het noodzakelijk om de riolering periodiek te vervangen om het functionerend te houden. In 2024 hebben we ook het riool vervangen en waar het kan is het riool afgekoppeld. We liggen niet op schema om in de planperiode 2021-2025 80 km riolering te vervangen door diverse marktomstandigheden (met name gevolg van Corona).

Conform het Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025 (RIS306620 ) zijn de onderstaande werkzaamheden uitgevoerd:

• Diverse werkzaamheden uitgevoerd op het gebied van inspectie, reiniging en onderhoud. Het gaat daarbij om zaken als het inspecteren en reinigen van de hoofdriolering en kolken, het vervangen van rioolhuisaansluitingen en drainage en het uitvoeren van rioolrenovaties, het plaatsen van pompen en installaties.
• In 2024 hebben we tien kilometer aan riool vervangen. Er is zo vaak als mogelijk riolering tegelijk met andere onderhoudswerkzaamheden en herinrichtingsplannen vervangen: werk-met-werk. Het betreft (niet uitputtend) de projecten Vruchtenbuurt zuid, Badhuisstraat, Belgisch Park fase 4, Arendsdorp-Waalsdorp fase 2, Laakkwartier fase 2 en Monsterseweg aanleg persleiding. Bij alle werkzaamheden aan riolering is rekening gehouden met regen- en klimaatbestendigheid. Dat wil zeggen het voorkomen van wateroverlast en het verminderen van de vuilbelasting naar het oppervlaktewater.  
• Naast vervangingen hebben we zeven hectare oppervlakte van het riool afgekoppeld. Hierbij wordt het afval- en hemelwater gescheiden. Bij voorkeur wordt zo veel als mogelijk hemelwater vastgehouden of geïnfiltreerd in de bodem. Als dit niet haalbaar is wordt het afgevoerd naar het oppervlaktewater.
• Het vervangingsprogramma heeft zes tot negen maanden (circa vijf kilometer) achterstand. Oorzaken zijn personeelstekorten, materiaaltekorten bij de aannemer, de nasleep van corona en –vanwege afhankelijkheden tussen verschillende disciplines- vertragingen als gevolg van werk-met-werk. Naar verwachting wordt deze achterstand in 2025 ingehaald.

Toelichting lasten en baten
De lasten riolering en waterzuivering bedragen € 48,2 mln. Hiervan heeft € 28,8 mln. betrekking op de dotatie aan de spaarvoorziening riolering in verband met de rioolvervangingsinvesteringen en egalisatievoorziening riolering voor het resultaat van beheer & onderhoud, € 16,8 mln. is voor de jaarlijkse beheer en onderhoudskosten van gemalen en riolen, € 2,3 mln. is besteed aan personele kosten en € 0,3 mln. betreft perceptiekosten voor het innen van de rioolheffing.

De baten bedragen € 55,2 mln. en betreffen met name de rioolheffing.

Zie voor een nadere toelichting het onderdeel voorzieningen.

De handhavers hebben gewerkt aan een leefbare en veilige stad. Hierbij is gefocust op de plekken waar de overlast het grootst is en hun inzet het meeste effect heeft. Ook heeft de gemeente zorg gedragen voor de dieren in de stad, ook voor dieren die aan hun lot zijn overgelaten of in nood zijn.

Leefbaarheid

• De handhavers hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het aanpakken van de overlast in de stad en in specifieke delen van de stad, zoals de Kuststrook, actieplan Laak en de prioritaire gebieden. Het afgelopen jaar is er volop ingezet op de grootste ergernissen van bewoners, zoals parkeeroverlast, afval op straat en weesfietsen.
• Tijdens de leefbaarheids- en veiligheidsoverleggen is de prioritering per stadsdeel bepaald. Er is hierbij zoveel als mogelijk informatiegestuurd gewerkt.

Samenwerking met politie

• Tussen de gemeente en de politie is er een Handhavingsarrangement vastgesteld, waarbij per thema afspraken zijn gemaakt over de samenwerking . De politie stuurt de brede handhavingsteams in de stadsdelen aan.

• De aard van integrale handhavingsactie verschilt. Tijdens een integrale handhavingsactie gaan handhavers samen Politie, Belastingdienst, Douane Nederland, Inspectie Leefomgeving en Transport, Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit en Omgevingsdienst Haaglanden op pad om te controleren geprioriteerde onderwerpen. In 2024 zijn er 16 integrale handhavingsacties uitgevoerd. Hierbij zijn 95 bestuurlijke boetes, 510 combibonnen en 159 waarschuwingen gegeven.

Toezicht, handhaven, exploitatie en vergunningsverlening
In 2024 is gewerkt aan de volgende onderdelen:

• Het verlenen van vergunningen, het exploiteren van markten en het houden van toezicht en indien nodig handhavend optreden in de straten, binnenwateren en natuurgebieden van Den Haag.
• Veel inzet is gegaan naar het afhandelen van 36.487 meldingen van inwoners, het verwijderen van 27.727 fietsen, 35.301 interventies op parkeerovertredingen, interventies op overlastgevend gedrag in de buitenruimte (3.064), verlenen van 3.863 APV- en 899 omgevingsvergunningen en 4.264 huisvuilbesluiten.

Regionaal fietsdepot

• In 2024 heeft de gemeente op alle wegen binnen de bebouwde kom gecontroleerd of fietsen langer dan 28 dagen gestald waren (RIS299028 ).
• In 2024 zijn ongeveer 36.500 wees-, wrak- en verkeerd gestalde fietsen naar het regionale fietsdepot gebracht vanuit de gemeente Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Delft en Pijnacker-Nootdorp. Ongeveer 75% van deze fietsen is weggehaald uit de buitenruimte in Den Haag. 
• Het fietsdepot is tijdelijk voor een periode van enkele jaren verhuisd naar de Mercuriusweg, vanwege ruimtelijk ontwikkelingen op de oude locatie aan de Junostraat. Een nieuwe locatie is nog niet gevonden.

Dierenwelzijn
Gemeenten hebben de wettelijke taak om gevonden dieren (met een vermoedelijke eigenaar) te verzorgen en gedurende twee weken op te vangen. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor het verwijderen van dode (gezelschaps-) dieren van de openbare weg. Deze taken zijn uitbesteed aan een aantal dierenwelzijnsorganisaties. We ondersteunen dierenwelzijnsorganisaties financieel bij het vervoer, de opvang en de verzorging van gewonde wilde dieren en dieren in nood. Het uitgangspunt van de nota Dierenwelzijn (RIS307253 ) is dat dieren integraal onderdeel uitmaken van de Haagse samenleving en hun eigen intrinsieke waarde, behoeften en ook rechten hebben. We blijven ons samen met dierenwelzijnsorganisaties op verschillende manieren inzetten om dierenwelzijn te bevorderen en dierenleed te voorkomen.

Nieuwe kaders

• Er is een nieuw kader opgesteld om het fokbeleid op de stadsboerderijen nog diervriendelijker te maken (RIS318926 ). Met varkens, konijnen, cavia’s en kippen wordt al jaren niet meer gefokt. Nu zal met geiten, schapen en koeien alleen worden gefokt als er voldoende ruimte is op de stadsboerderijen.   
• Om het gebruik van dieren bij evenementen verder te ontmoedigen geven we geen opdracht meer voor de inzet van paardenkoetsen in de stad (RIS318983 ).   
• De gemeente heeft een brief gestuurd aan de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LLVN) met de oproep om gemeenten meer bevoegdheden te geven om evenementen waarbij gebruik wordt gemaakt van dieren, te kunnen verbieden vanwege dierenwelzijn.

• We vinden het belangrijk dat dieren van inwoners met een inkomen onder het wettelijke sociaal minimum de juiste zorg kunnen krijgen. Deze huishoudens komen daarom in aanmerking voor een tegemoetkoming van maximaal € 300,- per kalenderjaar voor dierenartskosten (RIS318941 ).  

• De gemeente heeft de Beleidsregel hinderlijke en gevaarlijke honden Den Haag 2024 (RIS319017 ) vastgesteld

Voorlichting en campagnes

• Met de lancering van de bewustwordingscampagne ‘Verantwoord huisdierbezit’ laten we zien wat mensen kunnen doen om het dierenwelzijn te verbeteren van hun (toekomstige) huisdier. Met deze campagne wijzen we Hagenaars op hun verantwoordelijkheden als ze ervoor kiezen om een huisdier aan te schaffen.
• De gemeente startte een campagne om Hagenaars bewust maken van het feit dat vissen pijn voelen.
• We hebben ons ingezet om het Huisdier Informatiepunt (HIP) nog beter onder de aandacht van de bewoners van Den Haag te brengen door de inzet van verschillende activiteiten.

Er is een HIP Huisdierfeest georganiseerd. Hierbij werd onder meer informatie gegeven over huisdierverzorging en vonden er activiteiten plaats voor verschillende leeftijdsgroepen.

• Om de aandacht voor dierenwelzijn verder te vergroten via Natuur- en Milieueducatie (NME) zijn er vanaf het schooljaar 2024-2025 twee lespakketten beschikbaar gesteld die zijn ontwikkeld door de Dierenbescherming.
• Samen met GGD Haaglanden en Mendoo zette de gemeente een enquête uit onder dierenartsen met betrekking tot huiselijk geweld en dierenmishandeling. Het herkennen van de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling en het wegnemen van de belemmeringen voor het melden van zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld kunnen ervoor zorgen dat mensen- en dierenleed wordt voorkomen en beëindigd.  

 
Toelichting lasten en baten
De lasten voor toezicht en handhaving van de buitenruimte zijn € 18,9 mln. en bestaan uit: € 15,7 mln. voor handhaving, € 1,1 mln. voor het exploiteren van het fietsdepot en € 1,9 mln. is besteed aan organisaties voor dierenbescherming. De overige lasten bedragen € 0,2 mln.  

De baten voor toezicht en handhaving van de buitenruimte zijn € 0,8 mln. en bestaan uit € 0,5 mln. opbrengsten bestuurlijke boetes, € 0,2 mln. ontvangen bijdragen deelnemende gemeenten aan het fietsdepot en overige ontvangsten € 0,1 mln.

Financieel resultaat                        € 1,0 mln. V/I

Lasten                               € 0,9 mln. V/I

Salariskosten handhaving                      € 1,2 mln. V/ I
Door het niet volledig invullen van de vacatures is er een voordeel op de salarissen.

Overig                               € 0,3 mln. N/I

Baten                              € 0,1 mln. V/ I

Overig                               € 0,1 mln. V/I

De gemeente heeft samen met de ondernemers gewerkt aan de toekomstbestendigheid van de Haagse markten en aan de overlegstructuur. Daarnaast hebben we de wijk- en themamarkten door deze te promoten zichtbaarder gemaakt.

In 2024 hebben we de volgende activiteiten uitgevoerd:

• De basis voor de overlegstructuur met marktondernemers is versterkt. Alle marktkamers zijn weer compleet met één of twee aanspreekpunten per markt, die ook vaste contactpersonen binnen de gemeente hebben.
• Voor de Haagse Markt is het traject gestart om te komen tot een nieuw toekomstperspectief. Centraal hierin staat de vraag hoe kan worden gebouwd aan een duurzame toekomst voor marktondernemers en de gemeenschap. Er wordt een visie voor de Haagse Markt ontwikkeld: hoe moet de toekomst van de markt eruit gaan zien?
• In december liep een social mediacampagne ter promotie van de wijk- en themamarkten Boerenmarkt, Leyweg, Loosduinen, Ypenburg en Prins Hendrikplein. Deze campagne heeft bijna 200.000 unieke personen bereikt en de advertenties zijn bijna 300.000 keer bekeken.
• Ter promotie van de wijk- en themamarkten zijn nieuwe foto’s gemaakt.
• Op het gebied van commercieel management zijn uiteenlopende activiteiten georganiseerd. Zo zijn op de Haagse markt evenementen georganiseerd rondom de feestdagen, Valentijn en de Tour de Femmes. Promotie heeft onder meer plaatsgevonden via Billboards langs de A4, radiospotjes en social media. Ook is onder meer sfeerverlichting geplaatst rond de feestdagen en is een promotieboodschap geplaatst op Tramlijn 6.
• Op 20 november is een grote bijeenkomst gehouden waarbij ongeveer 150 marktondernemers aanwezig waren. Hierbij is gesproken over lopende zaken rondom regelgeving en de toekomst van de Haagse Markt.

 
Toelichting lasten en baten
De lasten in 2024 bedragen € 4,1 mln. waarvan € 2,8 mln. betrekking heeft op exploitatiekosten van de markten inclusief € 1,0 mln. kapitaallasten en € 1,3 mln. personele kosten.  

De totale baten bedragen € 4,3 mln. en bestaan uit: huuropbrengsten € 2,1 mln. en marktgelden € 2,2 mln.

Financieel resultaat                     € 0,4 mln. V/I

Lasten                                € 1,0 mln. V/ I

Exploitatielasten Markten                     € 0,8 mln. V/I   
Lagere lasten door minder beroep- en bezwaarzaken en overige exploitatiekosten (onder andere ICT).

Overige                              € 0,2 mln. V/I   

Baten                              € 0,6 mln. N/ I

Marktgelden                           € 0,6 mln. N/I
Lagere huurbaten als gevolg van de huurkorting van het marktgeld, het niet indexeren van het marktgeld en lagere bezettingsgraden van de wijkmarkten.

In het kader van de volksgezondheid heeft de gemeente overlast van dieren in de buitenruimte bestreden.

In 2024 zijn de volgende activiteiten gerealiseerd:

• Bij plaagdierenbestrijding zet de gemeente zich in eerste instantie in op het voorkomen van ratten- en wespenoverlast in de openbare ruimte. Als er een melding komt, maakt de Haagse Milieu Services (HMS) een inventarisatie van de situatie. Als preventiemaatregelen onvoldoende effect hebben dan wordt een bestrijdingsproces opgestart. De HMS verzorgt ook de feitelijke bestrijding. In 2024 zijn er 744 meldingen ontvangen bij de gemeente over plaagdieren in de openbare ruimte.
• Afhankelijk van het aantal meldingen worden er maatregelen getroffen om rattenoverlast tegen te gaan. De aanpak volgt een integrale werkwijze met onze ketenpartners van voorkomen, opruimen en bestrijden. Bij preventie wordt veelal ingezet op voorlichting en duurzame gedragsverandering. Als deze maatregelen onvoldoende effect hebben kan het bestrijdingsproces worden opgestart met intelligente rattenvallen. Het breder gebruik van deze intelligente vallen draagt bij aan het feit dat het gebruik van biociden geen onderdeel meer is van het standaard bestrijdingsproces.

 
Toelichting lasten en baten
In 2024 is voor € 0,8 mln. besteed aan bestrijding van ratten, muizen, wespen, wilde bijen, eikenprocessierupsen, bastaardsatijnrupsen en kakkerlakken op basis van meldingen.

We hebben begravingen, crematies en herdenkingen gefaciliteerd en het culturele erfgoed van de begraafplaatsen onderhouden en waar nodig gemoderniseerd.

Begraven

• Om de begraafplaatsen te moderniseren zijn er noodzakelijke aanpassingen gedaan in en aan het gebouw. Dit gaat om de twee gemeentelijke locaties.
• Het is mogelijk gemaakt een intieme buitenuitvaart te organiseren. Dit bleek een lang gekoesterde wens van diverse uitvaartondernemers en toekomstige klanten.
• Er is een verzorgings- en bewassingsruimte gerealiseerd op de gemeentelijke begraafplaats Westduin.
• Het is mogelijk gemaakt om as te verstrooien op een nieuw aangelegd stuk op begraafplaats Westduin.
• Er is afgelopen jaar een locatieverkenning uitgevoerd binnen de stadgrenzen van Den Haag voor een particuliere islamitische begraafplaats. Hier zijn twee potentieel kansrijke locaties in het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg uit naar voren gekomen die nader onderzocht worden.
• Het relatiemanagement met uitvaartondernemers hebben we verder geïntensiveerd.

Herdenken

• Er is afgelopen maanden goed samengewerkt met derden aan een educatieve excursie rond het belangrijke thema de Slag om de Residentie tijdens WOII, om zo te kunnen herdenken en herinneren. Het Militiair Erehof op de begraafplaats Kerhoflaan is een belangrijk onderdeel van de excursie (RIS320905)
• Er zijn twee piëteitsvolle herdenkingen geweest op de begraafplaatsen voor iedereen die iemand heeft verloren. "Verlicht Herdenken" heeft 2000 bezoekers aangetrokken.
• We hebben de herdenkingen van Anzac day en Remembrance day gefaciliteerd,
  • Met Anzac day (25 april) hebben wij samen met de vertegenwoordigers van Australië en Nieuw-Zeeland de oorlogsslachtoffers van die landen op de herdenkingsplek van Common Wealth te begraafplaats Westduin herdacht.
  • Op Remembrance day (11 november) hebben wij met het Verenigd Koninkrijk en alle andere vertegenwoordigers van het Gemenebest de slachtoffers van de eerste wereldoorlog en alle andere conflicten herdacht. Dit hebben we gedaan op de herdenkingsplek van Common Wealth te begraafplaats Westduin.

 
Toelichting lasten en baten
De lasten bedragen € 4,2 mln.  Hiervan heeft € 2,5 mln. betrekking op exploitatielasten inclusief kapitaallasten van de begraafplaatsen Kerkhoflaan en Westduin, € 1,3 mln. op de salarislasten en € 0,7 mln. betreft een dotatie voor meerjarig onderhoud aan de voorziening graven. Daarnaast is er € 0,3 mln. aan omzet vanuit sociale dienst uitvaarten als negatieve last gerealiseerd.

De totale baten bedragen € 3,5 mln. Hiervan heeft € 3,0 mln. betrekking op baten van begraven, uitvaarten en op afkoop onderhoud. De catering opbrengsten bedragen € 0,1 mln. De onttrekking aan de voorziening graven om jaarlijkse onderhoudskosten te dekken is € 0,4 mln.

Financieel resultaat activiteit                  € 0,8 mln. N/I

Lasten                              € 1,0 mln. N/I

Exploitatieresultaat begraafplaatsen                                                                                    € 0,5 mln. N/I
Er zijn noodzakelijke verbouwingskosten in en rondom de gebouwen van de begraafplaatsen gerealiseerd, zoals uitbreiding koelcel, renovatie toiletgroepen en verbouwing kantoor Westduin.                                      

Neutrale ontwikkelingen                                                       € 0,5 mln. N                       Dit betreffen hogere lasten die samenhangen met hogere baten. Zie de toelichting hieronder.

Baten                               € 0,2 mln. V/I

Uitvaarten en catering                         € 0,3 mln. N/I
Er zijn minder exclusieve uitvaarten geweest, en derhalve ook minder gerelateerde opbrengsten zoals catering.

Neutrale ontwikkelingen                                                       € 0,5 mln. V/I                       Tegenover deze hogere baten, staan ook hogere lasten. Zie de toelichting hieronder.

Toelichting neutrale Ontwikkelingen
De sociale dienst uitvaarten zijn in 2024 gerubriceerd als negatieve lasten i.p.v. baten. Dit leidt tot een voordeel van € 0,3 mln. bij de lasten en een nadeel van € 0,3 mln. bij de baten.
De onttrekking aan de voorziening Graven is in 2024 gerubriceerd als baten i.p.v. negatieve lasten. Dit leidt tot een nadeel van € 0,4 mln. bij de lasten en een voordeel van € 0,4 mln. bij de baten.
Bij graven zijn er meer afkoopsommen gerealiseerd, daartoe is ook een hogere dotatie aan de voorziening Graven gerealiseerd. Dit leidt tot een nadeel van € 0,4 mln. bij de lasten en een voordeel van € 0,4 mln. bij de baten.